सर्वनाम किसे कहते हैं |
.jpg "सर्वनाम किसे कहते हैं |")
सर्वनाम किसे कहते हैं
सर्वनाम का शाब्दिक अर्थ है-सबका नाम। अर्थात किसी संज्ञा के बारे में बोलने या बुलाने के लिए संज्ञा के स्थान पर प्रयुक्त होने वाले शब्द सर्वनाम कहलाते हैं। जैसे-हम, तुम, मैं आदि।
जब हम किसी संज्ञा के बारे में लिखते या बोलते समय संज्ञा की पुनरुक्ति करते हैं, तो वाक्यांश लिखने या बोलने में भद्दा लगता है, इसलिए संज्ञा के स्थान पर सर्वनाम का प्रयोग किया जाता है, ताकि पुनरुक्ति से बचा जा सके और वाक्य शुद्ध और सटिक हो। जैसे-
- राम एक अच्छा लड़का है। – राम एक अच्छा लड़का है।
- राम प्रतिदिन स्नान करता है। – वह प्रतिदिन स्नान करता है।
- राम को मंदिर जाना पसंद है। – उसे मंदिर जाना पसंद है।
- राम के पिताजी भी उसके साथ जाते हैं। – उसके पिताजी भी उसके साथ जाते हैं।
उपर्युक्त उदाहरण में राम के स्थान पर वह, उसे, उसके आदि शाब्दो का प्रयोग किया गया है, जिससे राम की पुनरावृति भी नहीं हुई है और वाक्यांश का सुद्ध अर्थ निकला है।
सर्वनाम अभ्यास भवति |
सर्व - तद् - एतद् - किम् - भवत - अस्मद् - युष्मद् |
.jpg "सर्वनाम अभ्यास भवति | सर्व - तद् - एतद् - किम् - भवत - अस्मद् - युष्मद् |")
(विशेष अभ्यास)
तद् शब्दानां रूपाणि जानीमः |
तद् शब्द: पुल्लिन्ग रूपाणि भवति |
सः तौ ते
तं तौ तान्
तेन ताभ्यां तै:
तस्मै ताभ्यां तेभ्य:
तस्मात् ताभ्यां तेभ्य:
तस्य तयो: तेषाम्
तस्मिन् तयो: तेषु
तद् शब्द: स्त्रीलिंग रूपाणि भवति |
.jpg "तद् शब्द: स्त्रीलिंग रूपाणि भवति |")
सा ते ता:
तां ते ताः
तया ताभ्यां ताभिः
तस्यै ताभ्यां ताभ्यः
तस्याः ताभ्यां ताभ्यः
तस्याः तयोः तासाम्
तस्याम् तयोः तासु
वाक्य प्रयोग |
तौ पाठं पठतः | = वे पाठ पढता है | (He reads the text.)
ते पाठशालां गच्छन्ति | = वे स्कूल जाता है | (He goes to school.)
जननि तयोः अर्पयति | = माँ उनका उपभवन है | (Mother is his accompaniment.)
तस्मिन् वृक्षे काकः अस्ति | = पेड़ ले कारण कौआ है | (The crow is because of the tree.)
तेन सह बालिका क्रिडति | = उस के साथ लड़का खेलता है | (The boy plays with him.)
तेन सह शालां गच्छमि | = उस के साथ दुकान जाता है | (goes to the shop with him.)
तं बालकं पश्यामि | = उस लड़का को देखा हु | (I have seen that boy.)
ते शाम् गृहं कुत्र अस्ति | = वे शाम घर पर कहाँ है | (Where is he at home in the evening?)
स्त्रीलिंग वाक्य प्रयोग |
ते देवालयं आगच्छतः | = वे मंदिर आती है | (She comes to the temple.)
अहं तया सह क्रिडामि | = में उस के साथ खेलति हु | (I play with him.)
ताः ते आर्पयति | = वे वे उपभवन है | (They are those annexes.)
अहं तां बलिकं आर्पयामि | = में उस लड़का को उपभवन करती हु | (I annihilate that boy.)
तस्याः पुस्तके चित्रं अस्ति | = उसकी किताब में चित्र है | (There are pictures in his book.)
ते फलं खादतः | = वे फल खाती है | (She eats fruit.)
तस्याः गृहं कुत्र अस्ति | = उसका घर कहाँ है |(Where is his house?)
तस्याः गृहे वृक्षः अस्ति | = उसकी घर पेड़ है | (His house is a tree.)
नपुंसकलिंग वाक्य प्रयोग |
तद् ते तानि
तद पुस्तकं | = तब किताब है | (Then there's the book.)
तानि पुस्तकानि | = वो किताबे है | (Those are books.)
अहं तानि गृहाणि गच्छामि | = में वो घर जाता हु | (I go to that house.)
एतद् शब्द: पुल्लिन्ग रूपाणि भवति |
.jpg "एतद् शब्द: पुल्लिन्ग रूपाणि भवति |")
एषः एतौ एते
एतं एतौ एतान्
एतेन एताभ्यां एतै:
एतस्मै एताभ्यां एतेभ्य:
एतस्मात् एताभ्यां एतेभ्यः
एतस्य एतयोः एतेषां
वाक्य प्रयोग |
एषः गितं गायति | = यह गीत गाता है | (sings this song.)
एतेन सह संभाषणम् करोमि | = इसके साथ.बातचीत करता हु | (With this. I talk.)
एतौ पाठं पठतः | = ये पाठ पढता है | (He reads this text.)
एतस्य गृहे दूरदर्शनम् अस्ति | = इस के घर चश्मा है | (The house of this is glasses.)
एतेन पत्रं लिखयते | = इसका पत्र लिखता है | (Writes its letter.)
एते कुत्र गच्छतः | = ये कहाँ जाता है | (Where does this go?)
एषः मम् सखी | = यह मेरी दोस्त है | (This is my friend.)
किम् शब्द: पुल्लिन्ग रूपाणि भवति |
.jpg "किम् शब्द: पुल्लिन्ग रूपाणि भवति |")
कः कौ के
कं कौ कान्
केन् कभ्यां कै:
कस्मै कभ्यां केभ्य:
कस्मात् काभ्यां केभ्यः
कस्य कयो: केषाम्
कस्मिन् कयो: केषु
किम् शब्द: स्त्रीलिंग रूपाणि भवति |
.jpg "किम् शब्द: स्त्रीलिंग रूपाणि भवति |")
का के काः
कां के काः
कया कभ्यां काभि:
कस्यै काभ्यां काभ्यः
कस्याः काभ्यां काभ्यः
कस्याः कयोः कासाम्
कस्यां कयोः कासु
किम् शब्द वाक्य प्रयोग |
.jpg "किम् शब्द वाक्य प्रयोग |")
सः किम् जानति | = वह क्या जानता है | (What does he know.)
अहं कया सह क्रीडामि | = में किसके साथ खेलूंगा | (With whom will I play?)
कस्यै नामः गोविन्दः | = किसका नाम गोविन्द है | (Whose name is Govind?)
दशर्थस्य पुत्रा के | = दशर्थ का पुत्र कौन है | (Who is the son of Dasharatha?)
लता कस्याः गृहं गतवति | = लता किसके घर गई है | (To whose house has Lata gone?)
कस्यां मित्रम् रमेशः | = किसका दोस्त रमेश है | (Whose friend is Ramesh?)
In this post we are discussing how to use Sarvanam kise kahate hai, Sarvnaam priyog, Sarv, Tad, Etad - Kim, Bhavat, Asmad, Yushmad, Visesh abhyas, Varna etc. This one is an video classes by just watching videos you can learn to speak in Sanskrit language without any difficulty.
No comments:
Post a Comment